By สีสัน ควงตะคองหลง Sisan Khuangtakhonglong
Album: กัมพูชา Kampuchae (Cambodia) (1984)

Note: This song comes from the album Gampuchae (Cambodia), which includes a song about then recent Cambodian genocide (1975-79). In Thai, the word “ตำนาน” (“dtamnan”) means both “legend” and “history.” The word “นิยาย” (“niyai”) can mean “tale” or “fairy tale.” I think the song is probably, but not necessarily, about Cambodia. But some disaster has happened such that the history or legend of the place is lost along with the people’s happy “fairy tale” existence.

แผ่นดินถิ่นนี้กว้างใหญ่
This land here is big and wide
ยาวไกลไปสุดขอบฟ้า
Going out as far as the horizon
มีตำนานบอกเล่ากล่าวมา
There is a legend it tells us
จากท้องนาถึงถิ่นฐานบ้านคน
From the paddy fields to the homes of the people
มีต้นไม้มากมายบนภูเขา
There are many trees in on the mountains
มีลำน้ำทอดยาวผ่านทุ่งโล่ง
There are long canals extending through the plains
ฝูงปลาแหวกว่ายในลำประโดง
Schools of fish swim in the smaller canals off the large canals
นกกาโผนจับคอนเคียง
Crows hover and grab nearby sticks

เสียงเพลงต้นข้าวระงม
The sound of stems of rice rustling noisily,
ประสานประสม
joins and mixes with
เสียงเพลงจากเด็กน้อย
the sound of children playing
ดำผุดดำว่ายจนบ่ายคล้อย
Swimming and playing in the water* until the late afternoon
แล้วเฝ้าคอยแม่กลับจากท้องนา
And waiting for mother to return from the paddy field
สนธยาตะวันรอนแดดอ่อนแสง
At twilight, the sun sets, weak sunlight beams
นกบินโรยแรงสุดขอบฟ้า
Birds fly, with fading strength, to the horizon
พลบค่ำคบไต้จากชายคา
Dusk goes along with a torch from the eaves**
ดั่งสัญญาว่ากลางคืนจะโอบคลุม
Like a promise that nighttime will surround and cover

บัดนี้ผืนดินกว้างใหญ่
In this time, the land is wide
ยาวไกลไปสุดขอบฟ้า
Reaching far to the horizon
ต้นข้าวแห้งเฉาอยู่กลางนา
Stems of dry rice wilt in the center of the field
นกกาจับเจ่าเหงาคาคอน
A listless crow takes a stick
ดูป่าไม้วอดวายบนภูเขา
Look at the forest burned down on the mountain
ดูลำน้ำทอดยาวมันแห้งผาก
Look at the long canal dried up
ฝูงปลากบเขียดเหลือแต่ซาก
Of the fish and frogs, there remains only carcasses
แผ่นดินทุกข์ยากไฟลุกโชน
The land suffers. Fire rages

ผู้คนทุกข์ยากปากหมอง
People are destitute, and gloomy
น้ำตาไหลนองไปทุกหน
Tears flow flooding everyplace
เจ็บไข้ได้ป่วยประสาจน
People fall sick. They are poor
ผลิตผลคนอื่นเขาเอาไป
Others take away the produce
ฟ้าบนฝนแล้ง
In the sky, the rain dries up
ท้องนาระแหงระเหิดหาย
The paddy field cracks and dries up
เหลือเศษซากแห่งความตาย
There is only the remains of death
ฝังไว้เป็นนิยายของแผ่นดิน
Buried away is the fairy tale of the land,
ของแผ่นดิน
of the land
ฝังไว้เป็นนิยายของแผ่นดิน
Buried away is the fairy tale of the land,
ของแผ่นดิน
of the land
ฝังไว้เป็นตำนานของแผ่นดิน
Buried away is the legend of the land

*literally diving and surfacing, diving and swimming.
**This is an old-fashioned torch of a type that doesn’t exist anymore. The solid fuel is made from rotten wood and rubber. It torch is stored, attached to the house under the eaves, which is the edge of the roof.